Wobec obserwowanego od ponad 30 lat, z coraz większym nasileniem, wzrostu antybiotykooporności bakterii chorobotwórczych i zmniejszającej się skuteczności antybiotyków w leczeniu chorób bakteryjnych ludzi i zwierząt wiele organizacji międzynarodowych oraz krajowych podejmuje wielokierunkowe działania których celem jest jak najszersze uświadomienie, że stosowanie antybiotyków u zwierząt ma wpływ na lekooporność bakterii występujących u ludzi, w tym bakterii chorobotwórczych i warunkowo chorobotwórczych oraz determinuje zwiększenie i rozprzestrzenienie antybiotykooporności.
Coraz częściej zwraca się uwagę na fakt, że poprzez przestrzeganie zasad „dobrej praktyki” w chowie zwierząt dzięki zapewnianiu dobrostanu, osiąga się istotne zredukowanie ilości stosowanych w tym obszarze antybiotyków, dzięki spadkowi zachorowalności zwierząt gospodarskich. Zatem ograniczenie stosowania antybiotyków związane jest między innymi z właściwym zarządzaniem w fermach, przestrzeganiem odpowiedniej, zależnie od etapów cyku produkcyjnego, strategii żywienia, wysokich standardów higieny pomieszczeń, systemu „all in all out” i bioasekuracji.
Presja ze strony organizacji międzynarodowych oraz ogólnie konsumentów żywności na konieczność ograniczenia stosowania antybiotyków u zwierząt gospodarskich uruchomiła wielokierunkowe działania naukowców ukierunkowane na wykrycie i upowszechnienie stosowania dodatków paszowych, których wprowadzenie do żywienia zwierząt pozwoliłoby ograniczyć straty produkcyjne związane ze stopniowym ograniczaniem wykorzystywania antybiotyków w lecznictwie weterynaryjnym czy też, co miało miejsce, całkowitym wycofywaniem z użycia niektórych grup antybiotyków (asw).
Dodatki paszowe stosowane są od dziesięcioleci w żywieniu świń w celu zwiększenia efektywności produkcji poprzez przyspieszenie dynamiki przyrostów masy ciała świń i poprawę wykorzystania paszy. Ich główny mechanizm działania związany jest przede wszystkim z korzystnym wpływem na równowagę mikrobiologiczną przewodu pokarmowego oraz jego funkcjonowanie i nieswoistą stymulację mechanizmów odporności ogólnej i miejscowej – przede wszystkim w przewodzie pokarmowymi (GALT). Udało się wyselekcjonować „immunobiotyki” czyli szczepy bakterii probiotycznych o wyjątkowo korzystnym oddziaływaniu na układ odpornościowy Należą do nich m. innymi niektóre szczepy bakterii Lactobacillus.
Wśród dodatków paszowych stosowanych u świń; mających największe znaczenie w aspekcie poprawy zdrowotności zwierząt, a tym samym mogących wpłynąć na ograniczenie stosowania antybiotyków wymienić należy: zakwaszacze, enzymy, probiotyki, prebiotyki, drożdże, plazmę krwi, maślan sodu i zioła.
Zdając obie sprawę z faktu, że lekarze weterynarii, jak na razie, w niewielkim stopniu zwracają uwagę i doceniają znaczenie dodatków paszowych w aspekcie ochrony zdrowia świń, a tym samym ograniczaniu wykorzystywania antybiotyków w metafilaktyce i terapii chorób zwierząt uznano za stosowne przedstawienie „zdrowotnych” aspektów wymienionych wyżej dodatków paszowych u świń.
Zakwaszacze. Efektywność stosowania zakwaszaczy w paszy zależy od wielu uwarunkowań. Podstawowym czynnikiem jest rodzaj i poziom kwasów. Według niektórych autorów (Lipiński, 2012) efektywność kwasów organicznych zbliżona jest do antybiotykowych stymulatorów wzrostu z tego powodu zakwaszacze zdobyły wysoka pozycję w hierarchii produktów, które przydatne są w ochronie świń przed chorobami układu pokarmowego.
Mechanizm działania dodatków zakwaszających jest wielokierunkowy. Stosowanie odpowiednio dobranych preparatów zakwaszających w paszy dla świń, szczególnie w okresie pierwszych 2 miesięcy ich życia prowadzi do obniżenia pH treści żołądka, zwiększa efektywność enzymów proteolitycznych oraz wydłuża czas przebywania pokarmu w żołądku. Niskie pH w żołądku i jelitach prosiąt utrudnia zasiedlanie się i namnażanie bakteryjnych enteropatogenów jak: Escherichia coli, Salmonella spp., Campylobacter spp., Clostridium spp. (Tab.1), które są ważnymi czynnikami etiologicznymi biegunek prosiąt osesków lub prosiąt w okresie poodsadzeniowym.
Kwasy organiczne wpływają ponadto na poprawę przyswajalności składników pokarmowych oraz wszędobylskich grzybów. Stąd zakwaszanie paszy jest jedną z wielu dróg umożliwiających ograniczenie poziomu mikotoksyn w paszach.
Prozdrowotna efektywność stosowania zakwaszaczy uwidacznia się szczególnie wyraźnie w przypadku stosowania ich u prosiąt bezpośrednio w okresie poodsadzeniowym. Stres związany z odsadzeniem prosiąt wpływa na dynamiczne zmiany w składzie mikroflory, które często prowadzą do biegunek. Niskie pH hamuje pasaż patogenów do jelita cienkiego, wpływa ponadto korzystnie na rozwój bakterii fermentacji mlekowej w żołądku, co hamuje kolonizację jelit między innymi pałeczkami E. coli. Użycie w mieszankach paszowych kwasów organicznych może zmniejszać zasiedlanie jelit tymi drobnoustrojami i ograniczać występowanie biegunek. Zakwaszacze wpływają więc znacząco na skład mikroflory przewodu pokarmowego
Mechanizm antybakteryjnego działania kwasów i ich soli jest zróżnicowany. Część kwasów oddziaływuje bezpośrednio na niekorzystne bakterie zasiedlające przewód pokarmowy (formy niezdysocjowane), inne stabilizują mikroflorę poprzez obniżenie pH. Kwasy organiczne o niskiej stałej dysocjacji szybko obniżają pH w żołądku i w początkowym odcinku jelita cienkiego i z tego względu nie są efektywne w dalszych odcinakach przewodu pokarmowego. Kwasy w formie niezdysocjowanej po przejściu przez ścianę bakterii obniżają pH wewnątrz komórki. W efekcie następuje zahamowanie rozwoju mikroorganizmów lub nawet ich śmierć. Obniżenie wewnątrzkomórkowego pH prowadzi do zahamowania glikolizy i aktywnego transportu. Część anionowa kwasu może być usuwana z komórki bakteryjnej tylko w formie niezdysocjowanej, a jej kumulacja jest dla nich toksyczna. Inne bakterie np. Lactobacillus, które nie są wrażliwe na niskie pH, mogą tolerować duże różnice wewnątrz i zewnątrzkomórkowego pH.
Produkcja kwasów, szczególnie mlekowego, przez wchodzące w skład flory bakteryjnej przewodu pokarmowego świń pałeczki Lactobocillus spp. jest naturalnym mechanizmem regulującym skład mikroflory przewodu pokarmowego. Z tego względu używanie tego kwasu w dodatkach zakwaszających wydaje się być szczególnie efektywne. Jego stosowanie związane jest, niezależnie od efektu antybakteryjnego, ze stymulacją rozwoju bakterii fermentacji mlekowej, wydzielania enzymów trzustkowych, jak również korzystnym wpływem na regenerację kosmków jelitowych.
Silne ergotropowe działanie wykazują następujące kwasy: mrówkowy, mlekowy, fumarowy, cytrynowy i jabłkowy. Nie wszystkie kwasy są podobnie skuteczne.
Wyniki badań uwidoczniły, że najbardziej spektakularne efekty uzyskuje się stosując nie pojedyncze kwasy ale mieszaniny kilku różnych – odpowiednio dobranych. Stąd też preparaty zakwaszające różnią się zazwyczaj składem, jakością oraz efektywnością działania. Dlatego też wybór oraz sposób stosowania nie jest sprawą tak prostą jak to się niekiedy wydaje.
Warto pamiętać, że najlepszą drogą dostarczenia kwasów w formie niezdysocjowanej do jelit jest ich ochrona poprzez osadzenie na określonej matrycy lub ich otoczkowanie. Stosowanie kwasów organicznych we wspomnianej formie, eliminuje używanie dużych dawek kwasów w tradycyjnej postaci.
Wyniki badań wskazują, że stosowanie dodatków zakwaszających w mieszankach paszowych lub w wodzie do picia zmniejsza częstotliwość występowania biegunek u prosiąt o 40%.
Tabela 1. Przybliżony zakres pH dla rozwoju bakterii patogennych (Johnston, 1991)
Enzymy. Wykorzystanie enzymów w żywieniu świń, umożliwia zwiększenie strawności składników pokarmowych, co wpływa na podniesienie poziomu energii w mieszankach paszowych. Są one również użyteczne w eliminacji związków anty - żywieniowych. Ze względu na niewystarczającą sekrecję enzymów trawiennych w rozwijającym się przewodzie pokarmowym prosiąt najbardziej uzasadnione i efektywne jest stosowanie enzymów paszowych u tej grupy świń
Z punktu widzenia ochrony zdrowia prosiąt, a nawet tuczników celowe jest przede wszystkim stosowanie w paszy preparatów enzymatycznych, zawierających ksylanazę, β – glukanazę, pektynazę, celulazę i pektynazę. Enzymy te odgrywają istotną rolę w trawieniu włókna pokarmowego. Prosięta w okresie około odsadzeniowym nie mają w pełni wykształconego systemu trawiennego, a mikroflora przewodu pokarmowego jest uboga, zwłaszcza w bakterie kwasu mlekowego. Obecność w końcowych odcinkach jelit znaczących ilości nierozłożonych węglowodanów stwarza korzystne warunki do rozwoju bakterii w tym drobnoustrojów warunkowo chorobotwórczych,. Należy zauważyć, że ma to jednak związek z poziomem i rodzajem polisacharydów nieskrobiowych (NSP). Diety bogate w nierozpuszczalne frakcje NSP mogą korzystnie oddziaływać na wyniki odchowu odsadzonych prosiąt poprzez stymulację produkcji kwasu mlekowego w żołądku i jelicie cienkim oraz kwasu masłowego w jelicie grubym. U warchlaków i tuczników nadmiar włókna pokarmowego w paszy może sprzyjać potęgowaniu się problemów z dyzenterią. Pasza bogata w rozpuszczalne frakcje polisacharydów nieskrobiowych i skrobię oporną na trawienie predysponuje do rozwoju tej jednostki chorobowej (Pluske i in. 1998); stąd też dodatek do paszy wymienionych stosownych enzymów może ograniczać występowanie zaburzeń pokarmowych u świń na tle zakażeń patogennymi szczepami E.coli i bakteriami B. hyodysenteriae, a tym samym ograniczać wykorzystywanie antybiotyków w terapii wymienionych chorób.
Probiotyki. Zawierają one żywe komórki szeregu gatunków bakterii i niektórych gatunków drożdży. Ich efekt polega między innymi na konkurowaniu z bakteriami enteropatogenami o czynniki odżywcze i o możliwość adhezji do receptorów nabłonka jelit (competitive exclusion) (Genovese et al. 2000). Blokując je uniemożliwiają kolonizację jelit przez bakterie chorobotwórcze, które dzięki temu tam się nie mnożą i nie rozwijają działania chorobotwórczego, manifestującego się zapaleniem błony śluzowej jelit i biegunką. Probiotyki przyspieszają też wzrost odchowywanych zwierząt rzeźnych. Najczęściej do wytwarzania preparatów probiotycznych używane są gatunki względnie szczepy rodzajów Bacillus, Lactobacillus, Enterococcus, Bifidobacterium i Saccharomyces. Probiotyki mają u prosiąt szczególne znaczenie w okresie poodsadzeniowym, kiedy mikroflora przewodu pokarmowego podlega u nich istotnym zmianom, co do udziału w niej poszczególnych gatunków, względnie grup bakterii, Wtedy dzięki generowanemu przez probiotyki kwaśnego pH oraz wywołanej przez nie blokadzie receptorów, tworzone są niesprzyjające warunki zasiedlania i nadmiernego rozmnażaniu się w jelitach prosiąt enteropatogenów bakteryjnych.
Zabezpieczenie osesków – przynajmniej częściowe – przed warunkowo patogennymi bakteriami polega na podawaniu probiotyków lochom w okresie przedporodowym i po porodzie. Dzięki takiemu postępowaniu w sposób zasadniczy ogranicza się ilość chorobotwórczych lub warunkowo chorobotwórczych bakterii w środowisku przebywania osesków.
W omawianym zakresie najbardziej popularnym biopreparatem jest w Europie BioPlus 2B (aktualna nazwa BioPlus YC) (probiotyk, w skład którego wchodzą przetrwalniki dwóch szczepów bakterii: Bacillus subtilis i Bacillus licheniformis) Bakterie te blokują między innymi część receptorów swoistych dla beztlenowców przez co ograniczają tym bakteriom możliwość zasiedlania błony śluzowej przewodu pokarmowego.
W aspekcie działania prozdrowotnego dodatków paszowych warto wspomnieć o drożdżach. Szereg szczepów drożdży wykazuje selektywny wpływ na florę bakteryjna przewodu pokarmowego. Korzystny wpływ podawania niektórych drożdży uwidacznia się wzrostem sekrecji immunoglobulin IgA oraz hamowaniem wiązania toksyn bakteryjnych przez receptory eneterocytów.
W aspekcie omawiania probiotyków warto wspomnieć o drożdżach, które od wielu lat stosuje się w żywieniu zwierząt głównie jako źródło białka (aminokwasów), enzymów, witamin z grupy B oraz niektórych składników mineralnych. Mechanizm działania drożdży u świń jest złożony i nie jest dostatecznie poznany. Efekty stosowania drożdży związane są z ich selektywnym wpływem na mikroorganizmy występujące w przewodzie pokarmowym. Drożdże Saccharomyces cerevisiae wpływają korzystnie na ilość pożądanych bakterii fermentacji mlekowej, co ogranicza liczbę E. coli. Wykazano pozytywny wpływ żywych komórek drożdży na procesy trawienne w przewodzie pokarmowym co wiąże się z wzrostem aktywności określonych grup bakterii. Drożdże wpływają również na wydzielanie niektórych enzymów w przewodzie pokarmowym.
W aspekcie immunologicznym korzystny wpływ podawania niektórych drożdży uwidacznia się przede wszystkim wzrostem sekrecji immunoglobulin klasy A (Iga) oraz hamowaniem wiązania toksyn bakteryjnych przez receptory eneterocytów.
Można sądzić, że intensywne badania w zakresie selekcji unikalnych – prozdrowotnego punktu widzenia - szczepów drożdży oraz nowych technologii ich masowej produkcji doprowadzą do istotnego wzrostu zainteresowania tymi przydatnymi w ochronie zdrowia i produkcji świn grzybami, jako dodatku do paszy świń.
Prebiotyki. Kolejną grupę preparatów podawanych wraz z paszą w celu ograniczania zachorowań, a tym samym zmniejszania skali stosowania chemioterapeutyków są prebiotyki. Stanowią je nie trawione w żołądku i jelitach cienkich dodane do paszy komponenty roślinne lub preparaty uzyskiwane między innymi z drożdży. Stymulują one wybiórczo wzrost zwierzęcia i/lub aktywność pożądanej flory jelita grubego w aspekcie przeciwdziałania aktywności chorobotwórczej enteropatogenów.
Należą tu fruktooligosacharydy – FOS, mannanooligosacharydy – MOS i galaktooligosacharydy – GOS.. Efektem działania FOS jest namnażanie się w przewodzie pokarmowym tzw. korzystnych w przeciwbakteryjnym działaniu szczepów rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus. Skuteczniejsze okazały się prebiotyki, stanowiące mannanooligosacharydy. Wydzielane są z zewnętrznych ścian komórkowych określonych szczepów drożdży Saccharomyces cerevisiae. Związki tam zawarte wykazują zdolność ograniczania kolonizacji jelit cienkich i grubych przez enteropatogeny z fimbriami typu 1, które uczestniczą w adhezji szczepów pałeczki okrężnicy do receptorów enterocytów. Prebiotyki typu MOS charakteryzują się też zdolnością immunostymulacji.
Do grupy prebiotyków należą również: wyciągi roślinne, w tym wyciąg rośliny o nazwie Colenol, stanowiący ekstrakt z korzeni Coleus fraskohlii Briq. Posiada on właściwości hamowania przepływu do światła jelit płynów, czyli działa przeciwbiegunkowo. W poodsadzeniowej biegunce skuteczny okazał się też olej z Organum. Wykazano, że składniki roślinne, zwane fitynami, pobudzają wydzielanie kwasu mlekowego u przedstawicieli Lactobacillus.
Dowiedziono, w wielu badaniach, że łączenie bakterii o funkcji probiotyków ze spełniającymi funkcje prebiotyków peptydami obniża częstotliwość występowania biegunek, przede wszystkim u prosiąt po odsadzeniu .
Krótko-łańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA). Wśród SCFA najważniejszą rolę odgrywa kwas masłowy (kwas butanowy). Poza nim do tej grupy kwasów zaliczane są m.in.: kwas octowy, kwas propionowy, kwas mrówkowy i inne. W jelicie grubym świń octan, propionian i maślan stanowią 83% wszystkich SCFA. SCFA są bardzo szybko wchłaniane w jelicie grubym stymulując wchłanianie wody i soli. Jednym z najsilniej wyrażanych efektów SCFA jest ich efekt troficzny na nabłonek jelitowy. Infuzja SCFA do jelita grubego prowadzi do powstania efektu troficznego nie tylko w jelicie grubym ale także w jelitach cienkich.
Stosowany w żywieniu świń coraz powszechniej maślan sodu jest solą sodową kwasu masłowego. W warunkach in vitro maślan indukuje różnicowanie enterocytów rąbka szczoteczkowego, zmiany w powierzchni mikrokosmków – zwiększa ich powierzchnię - i intensyfikację sekrecji mucyn. Wpływa również na resorpcję sodu i wody oraz stanowi istotne źródło energii dla kolonocytów. Ma także wpływ cytoprotekcyjny i przeciwzapalny na komórki błony śluzowej żołądka i jelit. Podany odsadzonym prosiętom maślan sodu wzmaga rozwój i regenerację nabłonka błony śluzowej jelit, poprawia warunki trawienia w jelitach oraz wpływa korzystnie na skład mikroflory jelitowej. W przypadku zastosowania w leczeniu biegunek wspomaga działanie leków poprzez dostarczenie energii niezbędnej dla komórek nabłonka oraz usprawnienie procesów wchłaniania elektrolitów (głównie sodu) i wody. Maślan sodu hamuje również uwalnianie prozapalnych cytokin i stymuluje aktywność GALT (Zabielski, 2012). Wykazano, że podawanie świniom maślanu sodu powoduje zwiększenie w jelitach liczby bakterii Lactobacillus, co ma znaczenie w ochronie przed bakteryjną infekcją błony śluzowej przewodu pokarmowego. Zgodnie z opinia wielu autorów stosowanie tego kwasu w stopniu istotnym ogranicza w przewodzie pokarmowym ilość bakterii warunkowo chorobotwórczych, w tym przede wszystkim E.coli. Zaprezentowane wielokierunkowe działanie maślanu wskazuje, że ten najważniejszy z SCFA kwas odgrywa ważną rolę w nieswoistej ochronie zwierząt przed zaburzeniami alimentarnymi stając się tym samym ważnym produktem w aspekcie ograniczania wykorzystywania antybiotyków u prosiąt, szczególnie w okresie około odsadzeniowym.
Coraz powszechniej stosowaną u prosiąt odsadzonych mieszanką paszową uzupełniającą, w której istotnym składnikiem jest maślan sodu jest ProStrong M (JHJ).
Plazma krwi. Jak wynika z ostatnio publikowanych danych (Czyżewska and Dors 2012) plazma krwi, zwłaszcza świń i bydła, przetworzona na wysuszony proszek (spray dried plasma SDP) stanowi kolejny skuteczny czynnik zastępowania asw. Preparat ten stosowany jest jako dodatek do paszy. Głównymi składowymi SDP są: fibrynogen, immunoglobuliny i albuminy. Ponadto SDP zawiera wiele aktywnych biologicznie białek np. insulinopodobne czynniki wzrostu I, II (IGF-I, IGF-II) oraz transformujący czynnik wzrostu β (TGF-β). Są one odpowiedzialne za stymulację rozwoju błony śluzowej jelit, syntezę białek oraz regenerację nabłonka błony śluzowej jelit. Skład aminokwasowy białek SDP nie różni się znacząco przy porównaniu plazmy pochodzącej od świń (SDPP – spray dried porcine plasma) i plazmy pochodzenia bydlęcego (SDBP – spray dried bovine plasma).
Aktywność biologiczna SDP wobec patogenów jelitowych wynika po części z zawartych w plazmie immunoglobulin klasy IgG, zwłaszcza że stanowi mieszaninę plazm od bardzo dużej liczby zwierząt z ferm o zróżnicowanym statusie immunologicznym. W efekcie SDP zawiera szeroki wachlarz przeciwciał przeciwko patogenom występującym w środowisku chlewni m. in. takim jak: różne serotypy E. coli, rotawirusy, cirkowirusy. Immunoglobuliny zawarte w SDP zapobiegają adhezji patogennych mikroorganizmów do ściany jelita, ich kolonizacji i uszkodzeniom śluzówki.
Dodatkowo SDP zapobiega nadmiernemu rozwojowi procesu zapalnego, hamuje syntezę cytokin prozapalnych i białek ostrej fazy, dzięki czemu ogranicza dysfunkcję bariery jelitowej, spowodowaną indukowanym przez toksyny bakteryjne zapaleniem. SDP wpływa na zachowanie integralności i funkcji bariery jelitowej i w efekcie zabezpiecza prosięta przed rozwojem schorzeń biegunkowych. Reasumując, właściwości biologiczne SDP, stosowanej w żywieniu świń, przede wszystkim prosiąt odsadzonych, umożliwiają istotne ograniczenie stosowania antybiotyków w tym krytycznym dla życia świń okresie.
Preparaty ziołowe. Przydatność ziół jako dodatku do pasz wynika z obecności w nich różnorodnych substancji biologicznie czynnych, jak olejki eteryczne, terpeny, flawonoidy, glikozydy, aminy, alkaloidy, estry, śluzy, garbniki i inne. Czynniki te mogą oddziaływać na organizm, wzmacniając wrażenia smakowe i pobudzając apetyt, wpływając na motorykę i sekrecję enzymów (regulatory funkcji trawiennych), modulując procesy wewnątrzustrojowe i produkcyjne (regulatory przemiany materii).
Właściwie dobrane zestawy ziół mogą wywierać korzystny wpływ na organizm zwierzęcia między innymi poprzez wpływ na skład i ilość flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Niektóre z ziół posiadają właściwości bakteriostatyczne. Uważa się, że zioła w znacznym stopniu mogą zastąpić asw (Kasprowicz – Potocka, 2012). W odchowie prosiąt najważniejsze zastosowanie ziół to stymulacja apetytu, nieswoista stymulacja układu odpornościowego oraz działanie antystresowe co pośrednio wpływać powinno na optymalizację sprawności układu odpornościowego.
Polecane w różnych aspektach ochrony zdrowia prosiąt, szczególnie w okresie około-odsadzeniowym u prosiąt są: oregano, czosnek, pokrzywa, cebula, jeżówka purpurowa i tymianek, które korzystnie wpływają na trawienie oraz hamują namnażanie się bakterii warunkowo chorobotwórczych. W mieszankach przeciwbiegunkowych dla prosiąt stosuje się ponadto liść szałwii, ziele dziurawca, liść mięty pieprzowej, ziele i liść pokrzywy, ziele tymianku oraz korę wierzby i dębu.
Zioła stosowane w paszach dla warchlaków i tuczników, mogą zastąpić antybiotykowe stymulatory wzrostu także w paszach dla tuczników. Wśród ziół wpływających stymulując na poprawę apetytu oraz funkcjonowanie układu odpornościowego wymienić należy: czosnek, cebulę, tymianek i melisę. Bakteriostatycznie działają mięta, mniszek i kolendra. Wymienione zioła zapobiegają również procesom gnilnym zachodzącym w przewodzie pokarmowym.
Zioła stosowane są często jako stymulatory procesów rozrodczych u loch oraz ich mleczności. W tym zakresie zalecany jest koper włoski, pokrzywa, przywrotnik, kminek oraz jałowiec. Zioła te powodują poprawę przemiany materii w okresie okołoporodowym, przyczyniają się do poprawy apetytu i w ślad za tym produkcji mleka Mieszanina nasion kminku, kopru, owocu jałowca i ziela pokrzywy jest stosowana w profilaktyce nieswoistej i wspomaganiu leczenia bezmleczności poporodowej u loch. Przykładem preparatu ziołowego o właściwościach mlekopędnych jest np. LOCHMILK (JHJ). Właściwości poszczególnych ziół zaprezentowano w Tab. 2.
Tabela 2. Charakterystyka działania wybranych ziół ( wg. Kasprowicz, 2009)
W podsumowaniu można stwierdzić ze mimo dysponowania wieloma różnymi produktami jak dotychczas, wynikające z ograniczenia stosowania antybiotyków straty tylko częściowo rekompensowane są przez przedstawione powyżej działania alternatywne. W nawiązaniu do tego w pełni uzasadnione są dalsze badania zwiększające skuteczność obecnych preparatów, metod i sposobów postępowania, umożliwiających skuteczne ograniczanie stosowania antybiotyków. Jak na razie pozostają one w swoim działaniu nie zastąpione co oznacza, że rozsądne i odpowiedzialne ich stosowanie jest jedyna droga stwarzającą szanse ich długotrwałej przydatności.
Bardzo ważną rolę, w ograniczaniu stosowania antybiotyków, odgrywa przestrzeganie zasad dobrostanu oraz stosowanie u loch i prosiąt coraz bardziej doskonałych szczepionek.
Można stwierdzić, że jak dotychczas opisane powyżej specyfiki, z wielu względów, raczej rzadko budziły zainteresowanie lekarzy weterynarii; zdecydowanie częściej zwracali na nie uwagę specjaliści od żywienia świń.
Konieczność ograniczania stosowania antybiotyków u zwierząt użytkowych, a także tendencje zauważane wśród konsumentów mięsa uwidaczniają potrzebę większego zainteresowania ze strony lekarzy wet. wymienionymi produktami, pomimo, że szereg czynników decyduje o tym, że ich efektywne wykorzystywanie wymaga nie mniejszej wiedzy lekarsko-weterynaryjnej niż stosowanie antybiotyków czy też szczepionek i z natury jest mniej efektywne.
prof. Zygmunt Pejsak, Puławy 19.08.2013
Piśmiennictwo:
Krzysztof Lipiński: „Efektywność dodatków zakwaszających w żywieniu prosiąt”, Trzoda chlewna, 2008.
Krzysztof Lipiński: „Efektywność preparatów enzymatycznych w żywieniu świń - cz. I i II”, Trzoda chlewna, 2011.
Krzysztof Lipiński: „Efektywność probiotyków w żywieniu loch”, Trzoda chlewna, 2011.
Krzysztof Lipiński: „Rola enzymów paszowych w żywieniu świń - cz. I-IV”, Trzoda chlewna, 2009.
Krzysztof Lipiński: „Wpływ składników pokarmowych na funkcjonowanie układu odpornościowego”, Trzoda chlewna, 2013.
Krzysztof Lipiński: „Wpływ wybranych dodatków paszowych na funkcjonowanie układu odpornościowego”, Trzoda chlewna, 2013.
Krzysztof Lipiński: „Znaczenie drożdży w żywieniu świń”, Trzoda chlewna, 2012.
Krzysztof Lipiński: „Żywieniowe metody poprawy statusu zdrowotnego – cz. 1”, Trzoda chlewna, 2013.
Małgorzata Kasprowicz-Potocka: „Czy zakwaszacze „chronione” są efektywniejsze?”, Trzoda chlewna, 2010.
Małgorzata Kasprowicz-Potocka: „Zioła w żywieniu świń”, Trzoda chlewna, 2009.
Mariusz Soszka: „Efektywność ziołowych dodatków paszowych”, Trzoda chlewna, 2013.
Czyżewska E., Dors A.: Wpływ suszonej rozpyłowo plazmy krwi na wskaźniki wzrostu i odpowiedz immunologiczną prosiąt w okresie okołoodsadzeniowym. Medycyna Weterynaryjna, 2012, 68, 725-727.