Część I – Okresowe odkażanie pomieszczeń

Większość chorób występujących obecnie u świń wynika z intensyfikacji produkcji, charakteryzującej się dużą koncentracją zwierząt, dlatego bardzo ważnym, a może nawet najważniejszym elementem postępowania profilaktycznego jest systematyczne i prawidłowe prowadzenie dezynfekcji, zarówno pomieszczeń dla zwierząt, jak i całego otoczenia fermy.

Istnieją dwa podstawowe typy odkażania: dezynfekcja zapobiegawcza, którą przeprowadza się w określonych odstępach czasowych, niezależnie od tego czy w fermie wystąpiła jakaś choroba zakaźna czy nie oraz dezynfekcja bieżąca i końcowa, które wykonywane są w trakcie trwania i po wygaśnięciu choroby w stadzie.

Dezynfekcja zapobiegawcza powinna być przeprowadzana każdorazowo po zakończeniu cyklu produkcyjnego i zawsze przed wprowadzeniem nowych zwierząt, w myśl zasady „całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste” (inaczej jest to dezynfekcja okresowa). Systematyczne odkażanie należy prowadzić także podczas trwania produkcji na fermie, tj. w trakcie cyklu, w pomieszczeniach, w których przebywają zwierzęta. Jest to tzw. dezynfekcja ciągła, którą wykonuje się preparatami dopuszczonymi do stosowania w obecności zwierząt. Należy pamiętać, że w obiektach wykorzystywanych bez przerwy, czyli na fermach prowadzących ciągły sposób produkcji, bez przestrzegania zasady „całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste”, dezynfekcja ciągła może być jedynym możliwym do przeprowadzenia sposobem odkażania.

DEZYNFEKCJA OKRESOWA

(po zakończonym cyklu produkcyjnym)

Oczyszczanie fermy „na sucho”, czyli usuwanie zanieczyszczeń

Pierwszym etapem dezynfekcji zapobiegawczej jest wyprowadzenie zwierząt oraz usunięcie ruchomego sprzętu z odkażanego pomieszczenia. W dalszej kolejności należy solidnie wysprzątać budynek usuwając wszystkie większe zanieczyszczenia organiczne, tj. resztki pożywienia, odchody, obornik, zanieczyszczoną ściółkę a także gnojowicę z kanałów gnojowicowych. Należy pamiętać, że obecność zanieczyszczeń organicznych, które zawierają duże ilości drobnoustrojów, z jednej strony stanowi poważne źródło zakażenia dla zwierząt, z drugiej natomiast istotnie obniża skuteczność kolejnych zabiegów oczyszczania i odkażania chlewni.

Mycie i odkażanie pomieszczeń

Celem drugiego etapu dezynfekcji jest usunięcie wszelkich zanieczyszczeń, które mogły pozostać po oczyszczaniu budynku na sucho i stanowić będą wtórne źródło zakażenia. Preparaty wykorzystywane do mycia pomieszczeń powinny zawierać w swoim składzie detergent, który będzie ułatwiał usuwanie tłustych lub zaschniętych nieczystości a poprzez działanie bakteriobójcze przyczyni się również do stopniowego obniżania poziomu drobnoustrojów w odkażanym pomieszczeniu. Mycie ścian najlepiej wykonać gorącą wodą pod ciśnieniem, począwszy od górnych partii budynku ku dołowi, czyli od sufitu i ścian w kierunku podłogi, uwzględniając wentylatory oraz wloty powietrza. Szczególną uwagę należy zwrócić na trudnodostępne miejsca takie jak szczeliny, pęknięcia, kąty, w których najczęściej gromadzą się duże ilości zanieczyszczeń. W miarę możliwości przed kolejnym etapem odkażania pomieszczenie należy pozostawić do całkowitego wyschnięcia.

Po dokładnym umyciu ścian i podłóg zaleca się przeprowadzić wstępne odkażanie budynku przy użyciu jednego z najtańszych preparatów do dezynfekcji a mianowicie roztworu sody żrącej. Roztwór ten należy nawarstwiać na wszystkie powierzchnie, pozostawić do wyschnięcia a następnie spłukać kilkukrotnie zimną wodą. Dokładne spłukanie sody żrącej jest niezwykle ważną czynnością, ponieważ pozostawione na odkażanych powierzchniach kryształki sody działają destrukcyjnie zarówno na podłoże cementowe, jak i na wyposażenie chlewni (rury stalowe) a w najgorszym wypadku mogą być przyczyną zatrucia u wprowadzonych do pomieszczenia zwierząt.

Po całkowitym zmyciu roztworu sody żrącej i osuszeniu powierzchni wskazane jest przeprowadzenie dezynfekcji parami formaliny. Ten rodzaj odkażania wykonać mogą tylko wykwalifikowani pracownicy, wyposażeni w odpowiedni sprzęt umożliwiający uzyskanie par formaliny (informacje o ekipach przeprowadzających dezynfekcję parami formaliny można uzyskać u producentów drobiu). Gazowanie obiektów jest bardzo istotnym elementem skutecznej dezynfekcji, ponieważ formalina, w porównaniu z innymi środkami dezynfekcyjnymi, w dużo mniejszym stopniu wiąże się z substancjami organicznymi, a jej pary wnikając we wszystkie szczeliny, niedostępne nawet dla aparatów ciśnieniowych, działają skutecznie zarówno na wegetatywne, jak i przetrwalnikowe formy bakterii oraz na wirusy i grzyby. Po przeprowadzeniu gazowania trzeba pamiętać o wyrównaniu wszelkich pęknięć lub ubytków w podłożu, na którym przebywają zwierzęta.

Należy pamiętać, że w przypadku obecności drobnoustrojów wyjątkowo opornych, takich jak oocysty kokcydiów, do dezynfekcji chlewni należy zastosować inne środki, tj. preparaty specjalne, gwarantujące likwidację wszystkich form rozwojowych tych mikroorganizmów.

Podczas dezynfekcji chlewni dużą uwagę należy zwrócić także na kanały gnojowe, rury wyprowadzające gnojowicę oraz płyty gnojowe i szamba. Każdorazowo wszystkie elementy systemu odprowadzania ścieków muszą być bardzo dokładnie oczyszczone i wydezynfekowane. Z uwagi na wysoką koncentrację drobnoustrojów w gnojowicy ważne jest, aby odkażanie tego systemu przeprowadzać ze szczególną starannością, przy wykorzystaniu odpowiedniego środka odkażającego, który zapewni eliminację wszystkich znajdujących się tam patogennych drobnoustrojów.

Dla uzyskania dobrych wyników dezynfekcji budynku niezmiernie ważne jest dokładne pokrycie środkiem odkażającym wszystkich powierzchni w chlewni oraz przestrzeganie odpowiednich stężeń używanego środka i właściwego czasu ekspozycji. Parametry te bezwzględnie powinny być zgodne z zaleceniami podawanymi przez producenta preparatu.

W przypadku odkażania chlewni parami formaliny należy dokładnie wywietrzyć pomieszczenie a następnie wykonać białkowanie ścian i ewentualnie sufitów. Należy zaznaczyć jednak, że wapno gaszone używane do bielenia, choć działa na większość bakterii chorobotwórczych, wirusów i grzybów nie jest zabiegiem wystarczającym do całkowitej dezynfekcji chlewni. Niewątpliwie po bieleniu ścian i sufitów budynek wygląda czysto i schludnie – nie może to być jednak, co jest częstym błędem, jedyny po wstępnej sanityzacji element dezynfekcji budynku.

Po odkażaniu innymi środkami dezynfekcyjnymi, tj. kiedy stosowany był preparat w płynie, przed kolejnymi etapami odkażania lub przed wprowadzeniem zwierząt do pomieszczenia wszystkie powierzchnie należy pozostawić do wyschnięcia.

Dezynfekcja sprzętów i ruchomego wyposażenia chlewni

Wszystkie elementy i sprzęt ruchomy, stanowiący wyposażenie chlewni musi być poddany gruntownemu oczyszczaniu i dezynfekcji. Mycie sprzętów należy wykonać poza budynkiem chlewni, używając do tego celu ciepłej wody z dodatkiem detergentu i aparatu ciśnieniowego. Elementy bardzo zanieczyszczone należy namoczyć, oczyścić mechanicznie (zeskrobać brud) a następnie umyć pod ciśnieniem. Po wstępnym oczyszczeniu cały sprzęt należy przenieść w czyste miejsce i poddać dezynfekcji właściwej.

Aby dezynfekcja była skuteczna należy pamiętać również o odkażaniu drobnego sprzętu, używanego do odchowu zwierząt. Chodzi tu przede wszystkim o autokarmniki, dozatrony, poidła, smoczki, lampy, tace do przenoszenia leków ale także wiadra, łopatki do nakładania paszy, poskramiacze, widły, łopaty czy zgarniacze wraz z olinowaniem. Na wszystkie te elementy należy zwrócić bardzo baczną uwagę albowiem każde niedopatrzenie, bądź niedokładne oczyszczenie sprzętu sprawi, że będzie on w dalszym ciągu potencjalnym źródłem zakażenia, co po umieszczeniu go w czystym budynku zniweczy cały trud dezynfekcji.

Odkażanie systemu wodnego

Należy pamiętać, że system pojenia zwierząt może być tak samo zanieczyszczony jak pozostałe elementy wyposażenia chlewni i może być przyczyną przeniesienia drobnoustrojów chorobotwórczych z jednego cyklu produkcyjnego na drugi. Odkażaniu należy poddać poidła, rurociągi i zbiorniki na wodę. System rurociągów najlepiej jest odłączyć od dopływu wody, przepłukać i zdezynfekować. Jeżeli jest to możliwe poidła należy zdjąć, umyć i zanurzyć w roztworze środka odkażającego. Zbiornik główny należy dokładnie oczyścić, przemyć, napełnić ponownie wodą i dodać środek dezynfekcyjny. Odkażając system wodny chlewni należy pamiętać o tym, że użyty preparat dezynfekcyjny musi być skuteczny i jednocześnie całkowicie bezpieczny dla zwierząt, ponieważ świnie korzystające z odkażonych poideł będą pobierać wodę z resztkami płynu odkażającego.

Dezynfekcja ostateczna

Po dezynfekcji chlewni należy wnieść do niej wyposażenie i cały ruchomy sprzęt oraz w razie potrzeby położyć nową ściółkę. Następnie należy wykonać w pomieszczeniu dezynfekcję aerozolową, najlepiej takim preparatem, którego nie trzeba będzie później spłukiwać. Zastosowanie odkażania w formie rozpylania aerozolu służy przede wszystkim likwidacji patogenów wniesionych ewentualnie z zewnątrz oraz ułatwia ostateczną dezynfekcję miejsc trudno dostępnych. Ten etap odkażania chlewni musi być szczególnie dobrze przemyślany a cały zabieg nieszkodliwy zarówno dla sprzętów znajdujących się już w pomieszczeniu, jak i dla zwierząt, które zostaną później do niego wprowadzone. Przy wyborze preparatu do dezynfekcji aerozolowej należy kierować się przede wszystkim bezpieczeństwem jego stosowania, uwzględniając zarówno skuteczność środka, jak i jego toksyczność. Przed wprowadzeniem zwierząt należy wszystkie powierzchnie obficie zsypać preparatem do dezynfekcji suchej Dezosan lub Dezosan Vigor. Pozwoli to na zmniejszenie ilości drobnoustrojów w chlewni a jednocześnie ograniczy wilgotność w chlewni.

Reasumując należy podkreślić, że program odkażania budynków po zakończeniu cyklu produkcyjnego, choć istotnie ogranicza występowanie chorób, nie może być jedynym elementem postępowania profilaktycznego. Systematyczne przeprowadzanie dezynfekcji w trakcie cyklu produkcyjnego, czyli podczas obecności zwierząt na fermie, jest tak samo ważne jak odpowiednie oczyszczanie i przygotowanie pomieszczeń przed wprowadzeniem do nich nowych zwierząt. Dezynfekcja ciągła obejmuje wiele elementów, z których wszystkie mają na celu uniemożliwienie przenoszenia i namnażania się drobnoustrojów w obrębie fermy.